Projekt „Odkryć z niepamięci” był realizowany przez Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym od 15 sierpnia do 20 października 2020 r. Złożyły się na niego: uroczystość 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej połączonej z podniesieniem flagi narodowej na maszcie, usytuowanym na wieży zamkowej w Janowcu, piknik historyczny z udziałem grup rekonstrukcyjnych, rajdy rowerowe i wycieczki patriotyczne trasą miejsc pamięci Bitwy Warszawskiej, oraz wykłady popularnonaukowe odnoszące się do tych czasów,
Muzeum poprosiło trzech koalicjantów do udziału w zadaniu: Gminny Zespół Szkół
w Kazimierzu Dolnym, Stowarzyszenie Kazimierski Uniwersytet Trzeciego Wieku oraz Stowarzyszenie Wołyński Rajd Motocyklowy.
Pierwszym zadaniem projektowym była organizacja obchodów 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej w Janowcu. Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w parafii pw. św. Stanisława bp.m. i św. Małgorzaty. Mszę za ojczyznę odprawili Duszpasterze: ksiądz proboszcz parafii w Janowcu w stopniu podporucznika Janusz Socha, oraz ksiądz pułkownik prałat Stanisław Szymański. W trakcie mszy wystawiony był poczet z flagą narodową grupy rekonstrukcyjnej Wojsko Polskie 1918 – 1921 pod dowództwem Piotra Krukowskiego. Po nabożeństwie odczytano apel poległych oraz złożono wieńce pod tablicą upamiętniającą poległych ochotników z Janowca i okolic w Bitwie Warszawskiej.
Następnie, piesza kolumna przeszła na zamek, gdzie odśpiewano hymn narodowy, a na wieży zachodniej wzniesiono flagę narodową. Tam odbyły się oficjalne przemówienia. Przez cały dzień na zamku odbywał się piknik historyczny z udziałem
ww. grupy rekonstrukcyjnej, której członkowie opowiadali o umundurowaniu, sprzęcie
i wyposażeniu wojskowym sprzed stu lat. Na terenie parku swój namiot rozłożyli także żołnierze Wojskowej Komendy Uzupełnień w Puławach pod dowództwem zastępcy komendanta WKU w Puławach, majora Sławomira Wiśniewskiego.
Kolejnym działaniem był I rajd rowerowy szlakiem miejsc pamięci Bitwy Warszawskiej na terenie gminy Kazimierz Dolny. Rajd poprowadził nauczyciel historii w Gminnym Zespole Szkół, pan Marcin Pisula. Cykliści odwiedzili, złożyli kwiaty i zapalili znicze pod pomnikami Bitwy Warszawskiej w Kazimierzu Dolnym i Wierzchoniowie oraz odwiedzili grób Nieznanego Żołnierza na Szelągowej Górze w Bochotnicy.
W dniach 5 – 6 września na zamku w Janowcu zorganizowano dwudniowy Piknik Historyczny z udziałem grupy rekonstrukcyjnej 19 Pułku Ułanów Wołyńskich. Do tej formacji wojskowej należał Władysław Godycki – Ćwirko, właściciel dóbr w Oblasach, przedostatni właściciel zamku janowieckiego. Podczas pikniku losy Majora oraz całej brygady przedstawił mecenas Bogusław Niemirka.
Następnym zadaniem był II rajd rowerowy szlakiem Miejsc Pamięci Bitwy Warszawskiej
w gminie Janowiec. Udział wzięli turyści oraz mieszkańcy Kazimierza Dolnego. Grupa cyklistów wyruszyła z Kazimierza. Promem przepłynęła na drugi brzeg, gdzie czekał prowadzący rajd Filip Jaroszyński, kierownik oddziału zamek w Janowcu. Złożono kwiaty pod tablicą poległych 1920 r., zwiedzono Oblasy oraz dawną posiadłość Godyckich – Ćwirko, po której dziś zostały jedynie fundamenty. Grupa zwiedziła zamek w Janowcu, a następnie odpoczęła przy ognisku z drobnym poczęstunkiem.
Dla uczniów klas 7 i 8 Gminnego Zespołu Szkół zorganizowano wykłady. Swoje prezentacje przedstawili Zbigniew Kiełb na temat wojny polsko – bolszewickiej na terenie powiatu puławskiego i Saperów Kaniowskich, dr hab. Jacek Romanek przeprowadził zajęcia na temat funkcjonowania Instytutu Pamięci Narodowej i sposobów ochrony Miejsc Pamięci Narodowej oraz dr Piotr Kondraciuk, który opowiedział o źródłach historycznych
i ikonograficznych w pracy historyka i muzealnika, oraz metodach interpretacji źródeł.
Dla koalicjantów projektu oraz wszystkich chętnych zorganizowano trzy spotkania
w oddziałach Muzeum Nadwiślańskiego. We dworze z Gościeradowa odbyły się: wykład pana Marcina Pisuli na temat Miejsc Pamięci w gminie Kazimierz Dolny oraz warsztaty i pokaz umundurowania i wyposażenia wojskowego, które poprowadził pan Piotr Krukowski. W oddziale Muzeum Sztuki Złotniczej, kierownik Aniela Ryndziewicz, pokazała pochodzące ze zbiorów Muzeum zabytkowe sztance do wybijania biżuterii patriotycznej, oraz opowiedziała o znaczeniu i zmianach jakie zachodziły na przestrzeni lat w noszeniu biżuterii patriotycznej podczas zrywów niepodległościowych.
Muzeum zorganizowało również wycieczkę patriotyczną, w której udział wzięli dyrektor oraz uczniowie Gminnego Zespołu Szkół w Kazimierzu Dolnym, członkowie stowarzyszeń Kazimierski Uniwersytet Trzeciego Wieku i Wołyńskiego Rajdu Motocyklowego, a także pracownicy Muzeum. Grupa zwiedzała Muzeum Diecezjalne
i Archiwum Państwowe w Siedlcach, odwiedziła cmentarz i pomnik poległych w bitwie pod Skrzeszewem i Frankopolem, gdzie złożono kwiaty i zapalono znicze, a także zespół klasztorny w Drohiczynie. Przewodnikiem był mecenas Bogusław Niemirka.
Ostatnim etapem projektu Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym był wernisaż wystawy „Odkryć z niepamięci” połączony z promocją katalogu-przewodnika po tej ekspozycji. Był on realizowany z okazji 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej. Zadanie „Dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Koalicje dla Niepodległej” .
Na wystawę składa się 10 plansz tematycznie nawiązujących do postaci, miejsc
i wydarzeń sprzed 100 lat, związanych z gminami Janowiec i Kazimierz Dolny. Przybliżają one m.in. postaci tj. Władysława Godeckiego-Ćwirko – właściciela posiadłości w Oblasach i Janowcu, Leona Kozłowskiego – ostatniego prywatnego właściciela zamku w Janowcu i Stanisława Trojanowskiego – mieszkańca Kazimierza Dolnego. Wystawa ma charakter poznawczy – poprzez prezentację miejsc, związanych z wydarzeniami bitwy takimi jak np. na przykład pomniki w Kazimierzu Dolnym i Wierzchoniowie, zachęca do ich odwiedzenia i sprawowania opieki nad nimi.
Źródłem ikonografii i wiadomości historycznych, które posłużyły do wykonania ekspozycji są archiwa Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym oraz zbiory prywatne uczestników zaangażowanych w projekt.
Integralną częścią wystawy jest katalog. Znajdują się w nim artykuły dotyczące wydarzeń
z 1920 r. autorstwa rodzin uczestników Bitwy Warszawskiej oraz specjalnie przygotowana przez młodzież z Gminnego Zespołu Szkół w Kazimierzu Dolnym fabularyzowana opowieść o ich rówieśniku, Józefie.
Wystawa jest eksponowana w bibliotece Gminnego Zespołu Szkół w Kazimierzu Dolnym. Uroczyste otwarcie, połączone ze spotkaniem wszystkich uczestników zadania odbyło się 19 października.
Tekst i fotografie: Agnieszka Borsewicz – koordynator projektu
