Praca z dzieckiem nadpobudliwym

Problem nadpobudliwości uczniów wzbudza wśród nauczycieli, psychologów i innych osób pracujących z dziećmi wiele kontrowersji. Także i my mamy w zespołach klasowych jednego lub więcej takich uczniów. Są to dzieci wymagające szczególnej uwagi ze strony nauczycieli i rodziców, ale także specjalnego traktowania. Szkoła jest miejscem nie zawsze przyjaznym dla dzieci nadpobudliwych. Panujący w klasie hałas, konieczność przemieszczania sie z klasy do klasy, zmiany nauczycieli na każdej lekcji, zaburzające pracę i tak słabego systemu nerwowego ucznia nadpobudliwego. A w systemie tym przeważają procesy pobudzania nad procesami hamowania. Objawy nadpobudliwości psychoruchowej (nazywanej też zespołem ADHD) mogą występować w postaci:

zaburzeń koncentracji uwagi;
impulsywności;
nadruchliwości.

Dziecko z zaburzeniami koncentracji uwagi nie może się skupić na tym, co do niego mówimy, bardzo łatwo rozprasza się, nie pamięta poleceń, ma trudności ze zorganizowaniem sobie nauki, ma tendencję do marzycielstwa oraz „gapowatość”. Dziecko impulsywne przejawia zarówno objawy niepokoju ruchowego jak i brak koncentracji. Rozpoczyna zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji, nie wysłuchuje poleceń do końca, ma kłopoty z oczekiwaniem na swoją kolej.

Dziecko nadruchliwe wciąż wierci się i kręci, wstaje z miejsca i chodzi po klasie w czasie lekcji, na przerwach biega jak szalone, nie potrafi odpoczywać, dużo mówi nie czekając na udzielenie głosu. Jest gadatliwe i hałaśliwe.

By pracować z dzieckiem nadpobudliwym trzeba je zaakceptować i zdać sobie sprawę z tego, że jego zachowania nie wynikają z chęci zrobienia na złość, lecz są wynikiem innego niż zwykle funkcjonowania pewnych struktur mózgowych. Ponieważ w umyśle dziecka nadpobudliwego panuje chaos, konieczne jest uporządkowanie otoczenia. Dlatego musi ono mieć szczegółowy rozkład dnia, który nie może być zakłócany żadnymi niespodziewanymi sytuacjami. Musi wiedzieć, że kończy lekcje o określonej godzinie, potem ma czas na odpoczynek, obiad, zabawę i odrabianie lekcji. Zadane lekcje dziecko powinno odrabiać w ustalonej kolejności od zadań trudniejszych do łatwiejszych. Konieczne jest też ustalenie i ciągłe przypominanie reguł zachowania wobec bliskich, nauczycieli i kolegów. Nauczyciel, by zainteresować i zmotywować ucznia nadpobudliwego do pracy w czasie lekcji powinien:

– jasno i zrozumiale określić cel każdej lekcji,

– wielokrotnie przypominać kolejne polecenia,

– polecenia ustne przekazywać także w formie pisemnej,

– zachęcać do ukończenia zadania,

– wytłumaczyć zadanie domowe na konkretnym przykładzie, sprawdzić czy zapis znalazł się w zeszycie,

– wyznaczyć czas wykonywania poszczególnych zadań,

– jasno określić wymagania w zakresie porządku w otoczeniu ucznia,

– często sprawdzać zeszyty ucznia,

– wyznaczyć termin i miejsce, gdzie będzie składał swoje prace.

Dzieci z ADHD, ponieważ są impulsywne nie uczą się na karach. Motywacja i nagradzanie działa na nie najskuteczniej. U większości dzieci z ADHD występuje dysleksja lub dysgrafia. W pracy z dzieckiem nadpobudliwym rodzic powinien:

– stworzyć atmosferę akceptacji i spokoju,

– pilnować ustalonego porządku dnia,

– przypominać o obowiązkach przypisanych dziecku,

– ukierunkować nadmierną ruchliwość dziecka na wykonywanie pożytecznych zadań,

– unikać kar cielesnych i opartych na krzyku,

– rozmowy wychowawcze przeprowadzać w momencie wyciszenia dziecka,

– czuwać nad czasem spędzanym przed telewizorem i doborem programów (eliminować możliwość oglądania programów pełnych przemocy),

– zadbać o stałe miejsce i ciszę w czasie odrabiania lekcji,

– dużo rozmawiać z dzieckiem i spędzać z nim jak najwięcej czasu,

– być wyrozumiałym i cierpliwym.

Opracowała

Anna Stefanek – pedagog szkolny